امام باقر عليه السلام در گفتار راستگو ترين و در ديدار گشاده رو ترين و در بذل جان در راه خدا بخشنده ترين و در اخلاق متواضع ترين مردمان بود.
شخصيت اخلاقي
در گفتار راستگو ترين و در ديدار گشاده رو ترين و در بذل جان در راه خدا بخشنده ترين و در اخلاق متواضع ترين مردمان بود.
از خوف خدا بسيار مي گريست و هنگام مشكلات اهل بيت را جمع مي كرد و با هم به ذكر و استغفار مي پرداختند. قسمت عمده درآمد خود را در راه خدا انفاق مي فرمود و خود مانند غلامانش در مزرعه كار مي كرد. در زهد و فضل و تقوي و آشنايي با رموز قرآن و سنت و تفسير و احكام شرع سرآمد همگان بود.
اصحاب امام باقر (علیه السلام)
آوازه علوم و دانش امام باقر (علیه السلام) چنان اطراف و اكناف پيچيده بود كه ملقّب به باقرالعلوم; يعني شكافنده دانش ها گرديد. در مكتب امام ابوجعفر باقر العلوم -كه درود فرشتگان بر او- شاگرداني نمونه و ممتاز پرورش يافتند كه اينك به نام برخي از آنان اشاره مي شود:
۱-ابان بن تغلب
او محضر سه امام - امام زين العابدين، امام محمد باقر و امام جعفر صادق عليهم السلام - را درک نمود . ابان از شخصيتهاي علمي عصر خود بود و در تفسير، حديث، فقه، قرائت و لغت تسلط بسياري داشت. والايي دانش ابان چنان بود که امام باقر عليه السلام به او فرمود: در مسجد مدينه بنشين و به راي مردم فتوا بده، زيرا دوست دارم، مردم فردي چون تو را در ميان شيعيان ما ببينند.
۲-زراره
دانشمندان شيعه از ميان شاگردان امام باقر و امام صادق عليهما السلام، شش تن را فقيه تر مي شمرند که زراره يکي از آنها است. از امام صادق نقل است که فرمود: اگر "بريد بن معويه"، "ابوبصير"، "محمد بن مسلم" و "زراره " نبودند، آثار پيامبر (معارف شيعه) از ميان مي رفت، آنان بر حلال و حرام خدا امين هستند. باز فرمود: بريد، زراره، محمد بن مسلم و احول در زندگي و مرگ نزد من محبوبترين مردمان هستند.
۳-کميت اسدي
شاعري سر آمد بود و زبان گويايش در دفاع از اهل بيت، اشعاري پر مغز مي سرود. اشعارش چنان کوبنده و رسواگر بود که پيوسته از طرف خلفاي اموي تهديد به مرگ مي شد.
۴- محمد بن مسلم
فقيه اهل بيت و از ياران راستين امام باقر و امام صادق عليه السلام بود. چنان که گفته شد، امام صادق او را يکي از آن چهار تن به شمار آورده که آثار پيامبر به وجودشان پا برجا و باقي است.
شخصيت علمي
بي ترديد چنان که بسياري از علماي اهل سنت، نيز گفته اند، امام باقر عليه السلام در زمان حيات خويش شهرت فراواني داشته و همواره محضر او از دوست دارانش، از تمامي بلاد و سرزمينهاي اسلامي، پر بوده است. موقعيت علمي ايشان، به مثابه شخصيتي عالم و فقيه، به ويژه به عنوان نماينده علوم اهل بيت، بسياري را وا مي داشت تا از محضر او بهره گيرند و حل اشکالات علمي و فقهي خود را از او بطلبند. در اين ميان، اهل عراق که بسياري از آنان شيعه بودند بيش از ديگران مفتون شخصيت آن حضرت شده بودند.
مراجعه کنندگان، خضوعي خاص نسبت به شخصيت علمي امام داشتند چنان که عبدالله بن عطاي مکي گويد: علما را در محضر هيچ کسي کوچکتر از زمان حضور در محضر امام باقر عليه السلام نديدم. حکم بن عينيه با تمام عظمت علمي اش در ميان مردم، در برابر آن حضرت مانند دانش آموزي در مقابل معلم خود به نظر مي رسيد.
دوران زندگي و شهادت ايشان
امام باقر (عليه السلام) با پنج خليفه از خلفاي بني اميّه معاصر بود كه عبارتند از: وليد بن عبد الملك (۹۶ ق) و سليمان بن عبد الملك ( ۹۹ ق) و عمر بن عبد العزيز (۱۰۱ ق) و يزيد بن عبد الملك (۱۰۷ق) و هشام بن عبد الملك ( ۱۲۵ ق) معاصر بوده است. و همه آنان جز عمر بن عبدالعزيز در ستمگري و استبداد و خودكامگي دست كمي از نياكان خود نداشتند و پيوسته براي امام باقر (عليه السلام) مشكلاتي فراهم مي نمودند.
ولي در عين حال، او از طريق تعليم و تربيت، جنبشي علمي به وجود آورد و مقدّمات تأسيس يك مركز علمي اسلامي را در دوران امامت خود پي ريزي كرد كه در زمان فرزند بزرگوارش امام جعفر صادق (عليه السلام) به نتيجه كامل رسيد.
وجود مقدس امام باقرعليه السلام و روش و حركات او در مدينه، گرچه مبارزه رو در رو و علني با دستگاه طاغوتي هشام نبود، ولي همهي آن برنامه ها نشانهي يكنوع مخالفت با آن دستگاه بود، سرانجام هشام تصميم گرفت تا آن حضرت را از مدينه به شام تبعيد كند. مامورين، آن حضرت را با پسرش امام صادق عليه السلام از مدينه به شام آوردند و براي اهانت به مقام آن حضرت سه روز به او اجازهي ورود به نزد هشام ندادند، و حتي آنها را در اردوگاه غلامان جاي دادند هشام بن عبدالملك به درباريان خود گفت: وقتي كه محمد بن علي عليه السلام )امام باقر( وارد مجلس شد، نخست من او را سرزنش مي كنم، وقتي كه سكوت كردم شما به اتفاق او را سرزنش كنيد. بعد از آن اتفاق هشام دستور داد آن حضرت را به زندان افكندند. ولي طولي نكشيد كه روش آن حضرت در زندان، همهي زندانيان را به سوي او جلب كرد، جريان را به هشام گزارش دادند، سرانجام هشام دستور داد آن حضرت را تحت نظر به سوي مدينه باز گرداندند.
سرانجام، امام باقر (عليه السلام) كه پيوسته مورد خشم و غضب خليفه وقت، هشام بن عبدالملك بود، در روز دوشنبه ۷ ذيحجّه سال ۱۱۴ هجري قمري در ۵۷ سالگي به شهادت رسيد. بدن مطهر آن درياي بيکران دانش خدايي در خاک بقيع، در کنار پدر و جد بزرگوارش امام حسن مجتبي و امام سجاد عليهما السلام به خاک سپرده شده است.
آنچه مسلم است اين است كه امام باقرعليه السلام با طرح مرموز و مخفيانه ي هشام بن عبدالملك، مسموم شده و به شهادت رسيد، ولي عامل و چگونگي آن به روشني مشخص نيست. بعضي مينويسند: ابراهيم بن وليد بن يزيد بن عبدالملك (پسر برادر زادهي هشام) آن حضرت را مسموم نمود. و بعضي مينويسند: زيد بن حسن به دستور هشام، زهر را به زين اسب ماليد و اسب را به حضور امام باقر آورد، و اصرار كرد كه آن حضرت بر آن سوار گردد، آن حضرت ناگزير بر آن سوار شد و سرانجام به شهادت رسيد. آن حضرت ساعات آخر عمر، كفنهاي خود را كه پارچه سفيدي كه با آن احرام به جا آورده بود مشخص نمود.
زنان و فرزندان
فرزندان آن حضرت را هفت نفر نوشته اند: ابوعبدالله جعفر بن محمد الصادق ( ع ) و عبدالله که مادرشان ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر بود. ابراهيم و عبيدالله که از ام حکيم بواحادیثی چند از امام باقر(ع)
امام باقر (ع): خوشا به حال کسی که محضر مهدی (عج) را درک کند و در خدمت او باشد. کتاب بحارالانوار جلد ۵۱ صفحه ۱۳۷
امام باقر (ع): از وعده های حتمی خدا قیام قائم ما است . هرکس در این گفتار شک و تردید به خود راه دهد خدا را به حال کفر و انکار ملاقات می کند. بحارالانوار جلد ۵۱ صفحه ۱۴۰فضیل گوید از حضرت امام باقر (ع) پرسیدم : آیا برای ظهور امام زمان (عج) وقتی تعیین شده است ؟ امام سه بار فرمودند : آنان که برای ظهور امام زمان تعیین وقت میکنند دروغ می گویند. کتاب بحارالانوار جلد ۵۲ صفحه ۱۰۳
امام باقر (ع): ای جابر زکات روزی انسان را زیاد میکند. بحارالانوار جلد ۷۸ صفحه ۱۸۳
امام باقر (ع): همانا ، رسولخدا (ص) حق شفاعت امت اش را دارد و ما ، حق شفاعت شیعیان خودمان را داریم و شیعیان ما ، حق شفاعت خویشان خود را دارند. بحارالانوار جلد ۸ صفحه ۳۸ حدیث ۱۶
امام باقر (ع) فرمودند: سوگند به خدا ! شیعه ما نیست مگر کسی که تقوای الهی داشته باشد و از او اطاعت کند. ای جابر ! شیعیان ، شناخته نیستند مگر به تواضع و فروتنی و امانتداری و زیاد یاد خدا کردن و روزه و نماز و نیکی به پدر و مادر و تعهد نسبت به همسایگان فقیر و زمینگیر و مقروض و یتیمان و راستگویی و تلاوت قرآن ( فهم قرآن ) و بازداشتن زبان از غیبت مردم ، آنان در همه کارها امین اطرافیانشان هستند. کافی جلد ۲ صفحه ۷۴ حدیث ۳
امام باقر (ع) فرمودند : به یقین ، شیعه علی(ع) ، به ورع و سخت کوشی و سِر نگهداری و دور بودن از کینه ها و محبت به دوستان خدا ، شناخته میشود. بحارالانوار جلد ۶۶ صفحه ۴۹۳
امام باقر (ع) فرمود : به شیعیان ما این پیام را برسان که هرگز کسی به آنچه پیش خداست ، نمیرسد ، جز با عمل کردن.به شیعیان ما ، این پیام را برسان که بزرگترین حسرت خور در قیامت ، کسی است که عدالت را توصیف کند ، ولی خودش ، در عمل مخالفت کند. کافی جلد ۲ صفحه ۳۰۰ حدیث ۵
حضرت امام محمد باقر (ع) فرمودند : مذاهب باطل شما را گمراه نکند ! به خدا ، شیعه ما نیست ، مگر کسی که اطاعت خدای بزرگ کند. کافی جلد ۲ صفحه ۷۳ حدیث ۱
حضرت باقر فرمود: شيعيان ما كسانى هستند كه اطاعت خدا را كنند. بحارالانوار جلد ۱۷ ( جلد ۲ ) صفحه ۱۶۶
حضرت باقر (ع) فرمود شيعيان ما سه دسته هستند يك دسته مردم را می مكند بوسيله ما و يك دسته همچون آينه هر چه در او نقش می بندد نشان ميدهند (يعنى حفظ اسرار نميكند) يك دسته نيز همچون طلا سرخ اند كه هر چه در آتش بيافتند ارزش بيشتر يافته و مرغوبتر مي شوند. بحارالانوار جلد ۱۷ ( جلد ۲ ) صفحه ۱۶۶
منبع: بلاغ
