بارها برایمان پیش آمده به دلیل آنکه نحوه تعامل با افراد دارای معلولیت را نمی‌دانستیم، خود را از دوستی صمیمی و همنشینی با آنها محروم کرده و از خود پرسیدیم چگونه با آنها معاشرت کنیم؟
افراد دارای معلولیت مانند دیگران، جزئی از جامعه هستند و وظیفه شهروندی در قبال آنها حکم می‌کند که نحوه ارتباط با این افراد را بدانیم تا اگر زمانی در کوچه یا خیابان و یا یک مهمانی با چنین فردی روبه‌رو شدیم و نیاز به ارتباط با او داشتیم، این ارتباط در کمال شایستگی برقرار شود.
ممکن است فرد معلول دارای اختلالات حسی، جسمی، ارتباطی یا حرکتی باشد و در این نوشتار به‌طور کلی به نحوه برقراری ارتباط با افراد با هر کدام از این خصوصیات اشاره می‌شود.
پیش از هر سخنی باید بدانیم که در تعامل با فرد دارای معلولیت، انسانیت او مقدم بر معلولیت وی خواهد بود بنابراین در تمام مواقعی که با فرد معلول، ارتباط برقرار کرده و با او معاشرت می‌کنید، معلولیت او را در حاشیه شخصیت و توانایی‌هایش قرار دهید. اگر لازم می‌دانید که در مصاحبت با او نام معلولیتش را بدانید، میتوانید از خود فرد بپرسید که ترجیح می‌دهد از چه اصطلاحی استفاده کنید.
دست دادن شیوه مناسبی برای سلام و احوالپرسی با همگان نیست. اگر تردید دارید از خود شخص بپرسید که آیا مایل به دست دادن با شما است یا نه؛ برخی معلولیت‌ها شامل محدودیت حرکتی دستها می‌شود بنابراین اگر می‌خواهید دست بدهید، شما دست خود را به محبت به سمت فرد معلول دراز کنید.
تعامل با افراد دارای لکنت زبان و ضعف شنوایی
قرار نیست نوع حرف زدن شما با فرد معلول و سایرین تفاوت چندانی داشته باشد بنابراین با رعایت احترام متقابل که لازمه هر ارتباطی است، ترسی از سئوال پرسیدن نداشته باشید و هرجای صحبت که احساس کردید نیاز است، به‌ویژه در برابر افراد دارای ضعف شنوایی، درباره نوع لحن، بلندی و سرعت کلام خود بپرسید و از فرد مقابل بخواهید به هر شکل که او راحت‌تر است از شما بخواهد صحبت کنید.
در مقابل زمانی که او برای شما صحبت می‌کند، هرکجا که سخن نامفهوم بود، از او سئوال بپرسید و به فرد دارای معلولیت برای تکمیل یا توضیح سخنانش فرصت بدهید. این نوع رفتار به ویژه در تعامل با افرادی که دارای لکنت زبان هستند بسیار کلیدی خواهد بود. چنین افرادی تا زمانی که چشم و گوش‌هایتان تامل کافی برای صحبت با آنها را نداشته باشند، نزد شما احساس راحتی نخواهند کرد.
در ارتباط و گفت‌وگو با کسی که ناتوانی گفتاری و لکنت زبان دارد، بیشتر او را تشویق کنید به جای این که با عجله کلامش را تصحیح کنید. اگر مشکلی در فهمیدن حرفهای آن شخص دارید تظاهر نکنید که منظورش را فهمیده‌اید در نهایت اگر نیاز شد، از طرف مقابل بخواهید چیزی را که سعی دارد بیان کند بنویسد.
ممکن است در تعامل با افرادی که دارای اختلالات ارتباطی هستند نیاز داشته باشید از جملات ساده‌تر استفاده کنید اما این قاعده برای تمام افراد دارای معلولیت صدق نمی‌کند زیرا بسیاری از افراد معلول احترام و آداب معمول را در کلام و رفتارتان درک خواهند کرد بنابراین سخن شما به گونه‌ای نباشد که آنها تحقیر شوند.
برای صحبت با افراد کم شنوا یا ناشنوا به این نکته توجه کنید که سمعک ممکن است دریافت صدا را راحت‌تر کند اما به وضوح و روشنی صدا کمکی نمی‌کند. برای آگاه کردن چنین فردی میتوانید به آرامی با زدن روی شانه او، دست تکان دادن برایش یا یک حرکت مناسب دیگر توجه او را جلب کنید.
محدودیت دیگران در ارتباط با افراد ناشنوا باعث شده خیلی از آنها لبخوانی هم بلد باشند بنابراین موقع حرف زدن موانعی چون دستها یا غذا را از مقابل لبهایتان دور کنید.
فردی که در مقابل شماست نیاز به ترحم ندارد بنابراین سعی نکنید با او مانند فردی که نیاز به کمک دارد رفتار کنید؛ اگر خواستید در هر زمینه‌ای به او کمک کنید، ابتدا با عبارتی مانند "دوست داری بهت کمک کنم؟" اجازه بگیرید و حتی بهتر است که خود فرد نحوه کمک کردن را به شما بگوید، اگر هم به کمک شما نیاز ندارد به خواست وی احترام بگذارید.
با نابینایان شفاف صحبت کنید
تعامل با افراد نابینا لذتبخش خواهد بود، آنها اغلب دست در میان ساعد شما می‌اندازند و تا هرکجا که صحبتتان ادامه پیدا کند، همراهتان می‌شوند در این میان مراقب باشید هنگام جهت‌یابی، روشن و بدون ابهام صحبت کرده و از بکار بردن عبارات مبهمی مثل "از این طرف" خودداری کنید.
وقتی وارد اتاقی که یک نابینا حضور دارد می‌شوید یا از آن اتاق خارج می‌شوید به وی اطلاع دهید و او را از اینکه کجا هستید آگاه کنید.
او را مخاطب اصلی خود بدانید
هنگام صحبت با فرد دارای معلولیت، با خود او صحبت کنید نه با همراه، مربی، پرستار یا والدینش زیرا هیچکدام از ما دوست نداریم که هنگام صحبت، فرد مقابلمان به کسی دیگر نگاه کرده و سئوالاتش را از او بپرسد. با افراد ناشنوا نیز مستقیما صحبت کنید و اگر طرف صحبت شما فردی اتیستیک بود که هنگام صحبت به چشم‌هایتان نگاه نمی‌کرد باز هم رو به وی باشید و مخاطب کلامتان را خود او قرار دهید.
قرار نیست کنجکاوی بیجا فرد معلول را از گفت‌وگو با شما آزرده خاطر کند بنابراین پرسیدن از معلولیت فرد را تنها در زمانی بر خود جایز بدانید که پاسخ فرد معلول بتواند تسهیل کننده ارتباط میانتان باشد، به‌طور مثال اگر احساس می‌کنید پیاده‌روی برای دوست معلولتان که ضعف حرکتی دارد خسته کننده خواهد بود، از او بپرسید آیا این موضوع او را آزار می‌دهد یا خیر؟ بدین شکل نتیجه‌ای مشترک برای تعامل و مصاحبت و حتی تفریح و سرگرمی با یکدیگر پیدا خواهید کرد.
رضایت از صحبت درباره معلولیت، بستگی به فرد معلول دارد، برخی دوست دارند در این رابطه صحبت کنند که در ادامه معاشرت شاید فرصتی برای گفت‌وگو راجع به این موضوع پیش آید اما بهتر است اصراری از سوی شما برای بعضی دیگر که تمایلی به صحبت راجع به معلولیت خود ندارند، وجود نداشته باشد.
عصا، صندلی چرخدار یا هر وسیله کمکی دیگر را مانند بخشی از بدن طرف مقابل در نظر بگیرید؛ هرگز به صندلی چرخدار کسی تکیه نکنید و آن را با نیت کمک کردن هل ندهید مگر اینکه خود فرد از شما تقاضا کرده باشد.
نحوه میزبانی از مهمانی که بر روی صندلی چرخدار می‌نشیند
اگر در خانه میزبان فردی هستید که به واسطه معلولیت خود، از صندلی چرخدار استفاده می‌کند، حتما صندلی مناسب برای نشستن او دم دست داشته باشید چون ممکن است فردی که از صندلی چرخدار استفاده می‌کند درخواست انتقال به یک صندلی معمولی را داشته باشد.
او هنگام صحبت با شما در حالت نشسته است بنابراین هرگاه مناسب دیدید شما هم در مقابل وی بنشینید یا تا سطح او خم شوید تا صورت‌هایتان به یک سطح برسد و بتوانید رو در رو با هم حرف بزنید.
اگر منزلتان مناسب‌سازی نشده و دارای موانعی چون پله، دروازه‌های باریک، کناره‌های برجسته‌ای است که باعث مزاحمت و دردسر برای استفاده کنندگان از صندلی چرخدار می‌شود، حتما قبل از دعوت از او، این موارد را در نظر بگیرید.
وقتی فردی خود را از صندلی چرخدارش به یک نشیمنگاه دیگر منتقل می‌کند، صندلی چرخدار او را از دسترسش خارج نکنید مگر اینکه خودش از شما چنین درخواستی داشته باشد.
توهین و تحقیر ممنوع
در پایان فراموش نکنیم که معلولیت اگرچه محدودیت‌هایی را برای فرد به ارمغان می‌آورد اما نباید هویت او را به معلولیتش خلاصه کنیم، هرکدام خصوصیات شخصیتی خاص و ویژه‌ای داریم که ما را از سایرین متمایز می‌کند.
از آن مهمتر هیچگاه به خود اجازه ندهیم از معلولیت به عنوان توهین استفاده کرده یا آن را با حقارت نام ببریم؛ الفاظی مانند افلیج، علیل، عقب مانده، اوتیسمی، کور، کر، ویلچری، زمین‌گیر، کوتوله و دیگر کلمات مشابه را به عنوان توهین و تحقیر بکار نبریم.
بدانیم که ارتباط شایسته با افراد دارای معلولیت می‌تواند باعث افزایش عزت نفس و کاهش کمرویی در آنها شود، امری که سبب می‌شود دیگر هیچ فرد معلولی به خاطر توهین و تخقیر سایرین از تحصیل، تفریح و اشتغال محروم نماند.
منبع: ایمنا
